Follow Us:Respiratio 2018; 8 (1-2):37-43
PROCJENA EDUKACIJE PACIJENATA O MJERAMA PREVENCIJE OBOLIJEVANJA OD MALIGNIH BOLESTI
Assessment of the degree of patients education about malignat disease prevention
Kosana Stanetić¹, Sanja Janković², Mirko Stanetić¹, Suzana Savić¹
¹ Univerzitet u Banjoj Luci, Medicinski Fakultet, Banja Luka, Republika Srpska , Bosna i Hercegovina
²Dom Zdravlja Banja Luka, Banja Luka, Republika Srpska , Bosna i Hercegovina
Original research
Naučni članak
doi: 10.26601/rsp.aprs.18.5
Sažetak: Uvod: Uzroci nastanka malignih bolesti su kompleksni i nedovoljno razjašnjeni. Smatra se da su maligne bolesti u oko 10% slučajeva uzrokovane nasljednim faktorima, a da su u ostalih 90% slučajeva ove bolesti posljedica ponašanja osobe i uticaja sredine (pušenje, neadekvatna ishrana, fizička neaktivnost, gojaznost, alkohol, zračenje i dr.)
Cilj: Ispitati stepen edukacije pacijenata o mjerama prevencije od obolijevanja od malignih bolesti prije i poslije postavljanja dijagnoze maligne bolesti.
Metode: Sprovedena je retrospektivna studija među pacijentima oboljelih od malignih bolesti, kojom je ispitivano prisustvo bihejvioralnih faktora rizika za razvoj malignih bolesti. Anketiran je 101 pacijent sa utvrđenom malignom bolešću koji su registrovani u timovima porodične medicine Edukativnog centra porodične medicine Doma zdravlja Banja Luka. Istraživanje je sprovedeno u periodu od 01.02.2017.god. do 15.08.2017.godine.
Rezultati: Od ukupno 101 anketiranog pacijenta 42 (41,6%) je bilo muškog, a 59 (58,4%) ženskog pola. Najveći procenat je bolovao od karcinoma dojke (29,7%), karcinoma kože (15,8%), debelog crijeva (11,9%) i karcinoma prostate (7,9%). Od karcinoma pluća i karcinoma grlića materice je oboljelo po 5% ispitanika, a 25% je bolovalo od drugih malignih oboljenja. Rezultati istraživanja su pokazali da anketirane pacijente prije obolijevanja od maligne bolesti statistički značajno (p=0,000) niko nije savjetovao o prestanku pušenja, smanjenju konzumacije crvenog mesa i mesnih prerađevina (p=0,024), smanjenju konzumacije soli u ishrani (p=0,000), smanjenju konzumacije šećera (p=0,000), povećanju konzumacije svježeg voća i povrća (p=0,000), smanjenje tjelesne težine (p=0,000), povećanju bavljenja fizičkom aktivnošću (p=0,000), smanjenju konzumacije alkohola (p=0,000) i smanjenju izloženosti sunčevom zračenju (p=0,000).
Zaključak: Rezultati našeg istraživanja su pokazali nizak stepen edukacije oboljelih od malignih bolesti o faktorima rizika za obolijevanje. Uloga porodičnog ljekara u primarnoj prevenciji malignih bolesti je izuzetno velika. Porodični ljekari treba da edukuju o zdravom stilu života ne samo oboljele, već i članove njihovih porodica koji imaju rizične faktore za obolijevanje od malignih bolesti, kao i opštu populaciju.
Ključne riječi: maligne bolesti, edukacija pacijenata, mjere prevencije
LITERATURA
|
1. Rock Ch, Patrick K, Byers T. Lifestyle Interventions to Reduce Cancer Risk and Improve Outcomes. Am Fam Physician 2008; 77 (11): 1573–78. |
|
|
|
|
|
2. Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer: A Global Perspective. Washington, DC: World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer research; 2007. Available from: http://www.dietandcancerreport.org/cancer_resource_center/downloads/summary/english.pdf |
|
|
|
|
|
3. Surveillance, Epidemiology, and End Results (SEER) Program. SEER*Stat Database: Mortality-All COD, Aggregated With State, Total US (1969-2012) <Katrina/Rita Population Adjustment>. Bethesda, MD: National Cancer Institute, Division of Cancer Control and Population Sciences, Surveillance Research Program, Cancer Statistics Branch; 2015; underlying mortality data provided by National Center for Health Statistics 2015. |
|
|
|
|
|
4. Stanetić K. Prevencija u radu porodičnog ljekara. Narodna i univerzitetska biblioteka Republike Srpske. Banja Luka;2015. |
|
|
|
|
|
5. Džodić R, urednik. Prevencija malignih bolesti. Nacionalni vodič za lekare u primarnoj zdravstvenoj zaštiti. Radna grupa za izradu vodiča. Beograd: Ministarstvo zdravlja Republike Srbije; 2005. |
|
|
|
|
|
6. Global Action Plan for the Prevention and Control of NCDs 2013-2020. Aviable from: http://www.who.int/nmh/events/ncd_action_plan/en/ |
|
|
|
|
|
7. American Cancer Society. 2010 Dietary Guidelines for Americans and the 2008 Physical Activity Guidelines for Americans.CA Cancer J Clin 2012;62:30–67. |
|
|
|
|
|
8. The 2010 Dietary Guidelines for Americans. Washington, DC: US Department of Agriculture and US Department of Health and Human Services; 2010. Available from: http://health.gov/dietaryguidelines/dga2010/dietaryguidelines2010.pdf |
|
|
|
|
|
9. Physical Activity Guidelines for Americans. Washington, DC: US Department of Health and Human Services; 2008. Available from: http://www.health.gov/paguidelines/pdf/paguide.pdf |
|
|
|
|
|
10. Kushi LH, Doyle C, McCullough M, Rock CL, Demark-Wahnefried W, Bandera EV, et al. American Cancer Society Guidelines on Nutrition and Physical Activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with haelty foods choises and physical activity. CA Cancer J Clin 2006; 56: 254–81. |
|
|
|
|
|
11. de Martel C, Ferlay J, Franceschi S, Vignat J, Bray F, Forman D, Plummer M. Global burden of cancers attributable to infections in 2008: a review and synthetic analysis. The Lancet Oncology 2012; 13: 607–15. |
|
|
|
|
|
12. Syn JY, Shi L, Gao XD, Xu SF. Physical activity and risk of lung cancer: a meta-analysis of prospective cohort studies. Asian Pac J Cancer Prev 2012; 13 (7): 3143–7. |
|
|
|
|
|
13. Tardon A, Lee WJ, Delgado-Rodriguez M, Dosemeci M, Albanes D, Hoover R, et al. Leiser-time physical activity and lung cancer: a meta-analysis. Cancer Causes Control 2005; 16 (4): 389–97. |
|
|
|
|
|
14. Buffart LM, Singh AS, Van Loon EC, Vermeulen HI, Brug J, Chinapaw MJ. Physical activity and risk of development lung cancer among smokers: a meta-analysis. J Sci Med Sport 2014; 17 (1): 61–71. |
|
|
|
|
|
15. Albanes D. Beta-carotene and lung cancer: a case study. Am J Clin Nutr 1999; 69: 1345–50. |
|
|
|
|
|
16. Greenwald P, Anderson D, Nelson SA, Taylor PR. Clinical trial of vitamin and mineral supplements for cancer prevention. Am J Clin Nutr 2007; 85: 314–17. |
|
|
|
|
|
17. Stanetić K. Prevencija malignih bolesti. U: Stanetić K, urednik. Prevencija najčešćih hroničnih bolesti. Atlantik bb. Banja Luka; 2017. |
|
Kosana Stanetic, MD, PhD, associate professor
Address: Vojvode Momcila 9/a, 78.000 Banja Luka
Bosnia and Herzegovina
email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Tel: 00387 65 535790