Follow Us:Respiratio 2018; 8 (1-2):66-73
UTICAJ AEROZAGAĐENJA NA ZDRAVLJE
EFFECTS OF AIR POLLUTION ON HEALTH
Vesna Rudić Grujić¹, Dijana Štrkić¹, Ranka Radić², Milkica Grabež¹
¹ Institut za javno zdravstvo Republike Srpske, Banja Luka ; Univerzitet u Banjoj Luci, Medicinski fakultet, Katedra za farmaciju, Banja Luka, Republike Srpska, Bosna i Hercegovina
² Republički hidrometeorološki zavod, Banja Luka, Republike Srpska, Bosna i Hercegovina
Original research
Naučni članak
doi: 10.26601/rsp.aprs.18.9
Sažetak: Uvod Aerozagađenje podrazumjeva prisustvo gasova i drugih sadržaja u vazduhu koji mu nisu svojstveni po prirodnom sastavu. Oko 92% svjetske populacije živi u sredinama gdje kvalitet vazduha ne zadovoljava granične vrijednosti preporučene od Svjetske zdravstvene organizacije. Problem zagađenog vazduha pogađa jednako i razvijene i zemlje u razvoju, zemlje sa niskim i srednjim prihodima su najviše pogođene. Zagađujuće supstance sa najsnažnijim dokazima o efektima na zdravlje su: lebdeće čestice (PM), prizemni ozon (O3), azot-dioksid (NO2) i sumpor-dioksid (SO2). Evropska agencija za životnu sredinu procjenjuje da se u BiH 44,000 godine života godišnje gubi zbog štetnog dejstva povećanog nivoa lebdećih čestica, azotnih oksida i ozona. Cilj Prikazati kretanje oboljevanja koja se povezuju sa aerozagađenjem u Republici Srpsko (RS), prikazati stanje kvaliteta vazduha u RS i dati prijedlog za unaprjeđenje stanja.
Metodologija. U radu su korišteni podaci JZU Instituta za javno zdravstvo RS o kretanju respiratornih i kardiovaskularnih oboljenja koja se mogu dovesti u vezu sa aerozagađenjem, te podaci i Republičkog hidrometeorološkog zavoda o kvalitetu vazduha.
Rezultati Rak pluća. dušika i bronha su najčešći maligniteti kod muškaraca, a četvrti po učestalosti kod žena u 2015.godini u RS. Od 2012 do 2016 godine bilježi se konstantan rast stope hospitalizacija zbog bolestiorgana za disanje i kardiovaskularnih bolesti. Mreža monitoringa kvaliteta vazduha u RS nije u potpunosti uspostavljena u skladu sa zakonskom regulativom i evropskim standardima. U toku 2016. godine na pojedinim mjernim mjestima prekoračene su godišnje, dnevne i satne granične vrijednosti za SO2, PM10 i PM2.5.
Srednje godišnje granične vrijednosti za PM10 i PM 2,5 povećane su na više mjernih mjesta za posmatrani period (2012.-2016. i 2014.-201.6god.).
Zaključak Neophodno je uspostaviti adekvatan monitoring vazduha, a zatim primjeniti jednu od preporučenih alatki za procjenu rizika za zdravlje od aerozagađenja. Ovi podaci bi bili značajni u preduzimanju ciljanih akcija za smanjenje uticaja aerozagađenja na zdravlje
Ključne riječi: aerozagađenje, uticaj na zdravlje, repiratorni sistem
LITERATURA
|
1. Kristoforović-Ilić M, Komunalna higijena. Drugo dopunjeno i prošireno izdanje. Novi sad (Srbija): Prometej 2010. |
|
|
|
|
|
2. WHO Air quality guidelines for particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide Global update 2005. Summary of risk assessment. Geneva,(Switzerland);2006. |
|
|
|
|
|
3. WHO Ambient air pollution - a major threat to health and climate [Internet]. 2018 [cited 2018 Apr 1] available at: |
|
|
|
|
|
4. http://www.who.int/airpollution/ambient/en/ |
|
|
|
|
|
5. WHO WHO releases country estimates on air pollution exposure and health impact [Internet]. 2018 [cited 2018 Apr 1] available at: |
|
|
|
|
|
6. http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2016/air-pollution-estimates/en/ |
|
|
|
|
|
7. WHO Ambient air pollution: Pollutants [Internet]. 2018 [ cited 2018 Apr 1] available at: http://www.who.int/airpollution/ambient/pollutants/en/ |
|
|
|
|
|
8. Ghorani-Azam A, Riahi-Zanjani B, Balali-Mood M. Effects of air pollution on human health and practical measures for prevention in Iran. J Res Med Sc: The Official Journal of Isfahan University of Medical Sciences. 2016;21:65. doi:10.4103/1735-1995.189646. |
|
|
|
|
|
9. Künzli N, Jerrett M, Mack WJ, Beckerman B, LaBree L,Gil liland F et al. Ambient air pollution and atherosclerosis in Los Angeles. Environ Health Perspect. 2005;113(2):201-6. |
|
|
|
|
|
10. Hoffmann B, Moebus S, Möhlenkamp S, Stang A, Lehmann A, Dragano N et al. Residential exposure to traffic is associated with coronary atherosclerosis. Circulation. 2007;116(5):489-96. |
|
|
|
|
|
11. Bauer M, Moebus S, Möhlenkamp S, Dragano N, Nonnemacher N, Fuchsluger M et al. Urban particulate matter air pollution is associated with subclinical atherosclerosis: results from the HNR (Heinz Nixdorf Recall) study. J Am Coll Cardiol. 2010;56(22):1803-8. |
|
|
|
|
|
12. Kelly FJ, Fussel JCl. Air pollution and airway disease. Clin Exp Allergy. 2011;41(8):1059-71. |
|
|
|
|
|
13. Chen TM, Gokhale J, Shofer S, Kuschner WG. Outdoor air pollution: nitrogen dioxide, sulfur dioxide, and carbon monoxide health effects. Am J Med Sci. 2007; 333(4):249-56. |
|
|
|
|
|
14. Hesterberg TW, Bunn WB, McClellan RO, Hamade AK, Long CM, Valberg PA. Critical review of the human data on short-term nitrogen dioxide (NO2) exposures: evidence for NO2 no-effect levels. Crit Rev Toxicol. 2009;39(9):743-81. |
|
|
|
|
|
15. IARC Outdoor air pollution a leading environmental cause of cancer deaths. Press release n° 221; 2013. [Internet]. 2018 [cited 2018 Apr 1]. Available at: |
|
|
|
|
|
16. http://www.iarc.fr/en/media-centre/iarcnews/pdf/pr221_E.pdf |
|
|
|
|
|
17. WHO Effects of air pollution on children's health and development. A review of the evidence. World Health Organization 2005. Copenhagen (Denmark);2005. |
|
|
|
|
|
18. WHO Review of evidence on health aspects of air pollution REVIHAAP Project, Technical Report. World Health Organization 2013. Copenhagen (Denmark);2013. |
|
|
|
|
|
19. WHO WHO expert consultation: Available evidence for the future update of the WHO Global Air Quality Guidelines (AQGs). Meeting report. Bon (Germany);2015. |
|
|
|
|
|
20. WHO World health statistics 2017: monitoring health for the SDGs, Sustainable Development Goals. World health Organization. Geneva (Swizerland);2017. |
|
|
|
|
|
21. EEA Air quality in Europe 2017 report. EEA Report No 13/2017, Luxemburg (Belgium); 2017 |
|
|
|
|
|
22. Uredba o uslovima za monitoring kvaliteta vazduha (Službeni glasnik RS, br 124/12) http://www.vladars.net/srSPCyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Pages/Akti.aspx |
|
|
|
|
|
23. Uredba o uspostavljanju Republičke mreže mjernih stanica i mjernih mjesta (Službeni glasnik Republike Srpske, broj 124/12) http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Pages/Akti.aspx |
|
|
|
|
|
24. Zakon o zaštiti vazduha (Službeni glasnik Republike Srpske, broj 124/11) http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Pages/Akti.aspx |
|
|
|
|
|
25. Uredba o vrijednostima kvaliteta vazduha (Službeni glasnik RS, broj 124/12) http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/mgr/PAO/Pages/Akti.aspx |
|
|
|
|
|
26. Samet J, Krewski D. Health effects associated with exposure to ambient air pollution. J Toxicol Environ Health A. 2007;70(3-4):227-42. |
|
|
|
|
|
27. WHO Ambient air pollution: A global assesment of expose and burden dissease. Geneva (Switzerland);2016. |
|
|
|
|
|
28. WHO Health risk assessment of air pollution. General principles. Copenhagen (Denmark);2016. |
|
Vesna Rudić Grujić
JZ Institut za javno zdravstvo Republike Srpske
Ul. Jovana Dučića 1, 78 000 Banja Luka, BiH
Telefon: +387 65 856 621; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.